Rewolucja opakowań – polscy producenci wobec zmian regulacji i preferencji konsumentów

Taki temat był przedmiotem raportu opracowanego przez SpotData dla Santander Bank Polska.

Polska jest krajem, w którym produkcja opakowań kształtuje się na poziomie 6mln. ton rocznie (157kg na jednego mieszkańca) z tendencją wzrostową ok. 10% rocznie. Głównym odbiorcą jest branża spożywcza, która odpowiada za ok. 60 % zużycia. Kolejna – farmaceutyczna ok. 7 % udziału, kosmetyczna ok. 6 % udziału, pozostałe to poziom ok. 22% ( dane Polskiej Izby Opakowań). Obecnie dominują opakowania z tworzyw sztucznych – ok. 40 %. Opakowania z papieru to ok. 37 %. Należy jednak podkreślić, że zmieniające się regulacje wskazują, iż w przyszłości papier będzie zastępował tworzywa.

Ważnym aspektem, który należy zauważyć w strukturze polskiego przemysłu jest fakt odnotowywania rosnącego deficytu handlowego na materiały pierwotne do opakowań (tworzywa sztuczne, papier, metale). Przykładowo: produkcja celulozy (wykorzystywanej do produkcji papieru) kształtuje się na poziomie ok. 1000 tys. ton, a zużycie na poziomie ok.1800 tys. ton. Zauważyć można również szybszy wzrost produkcji pakowanych towarów (średnie tempo ok. 3,5 %) w stosunku do krajowej sprzedaży (średnie tempo ok. 3 %).

Przyczyny takiej sytuacji są następujące:

1. Eksport – 11,2 % – w dużej mierze popyt na opakowania jest generowany przez zagranicę.
2. Eksport pośredni – 7,2 % – czyli wzrost eksportu pakowanych towarów [backward linkages- „producent uczestniczy w wymianie międzynarodowej nie bezpośrednio, ale poprzez dostarczenie towarów pośrednich dla eksportera”].
3. Popyt na opakowania jest generowany przez rosnące zużycie krajowe – 12 %.

W całym łańcuchu dostaw pakowanych towarów produkcja opakowań jest najbardziej dynamicznym elementem. Średnioroczne tempo wzrostu [ % ] poszczególnych etapów łańcucha produkcji i dostaw w latach 2012 – 2017 kształtowało się w sposób następujący:

Dwie główne strategie UE, wyznaczające normy krajowych zmian regulacyjnych dla producentów opakowań.

1. Strategia gospodarki obiegu zamkniętego [ GOZ – w Polsce nazywana gospodarką okrężną] – polega ona na ograniczaniu generowanych odpadów i maksymalizowaniu odzysku materiałów z odpadów. Strategia GOZ skupia się na następujących obszarach:

• produkcji towarów (np. projektowanie eko),
• konsumpcji (np. inspekcje w zakresie nieuczciwych praktyk handlowych),
• gospodarowaniu odpadami (np. zaostrzenie wymogów w zakresie recyklingu),
• rynku surowców wtórnych (np. opracowanie określonych norm dla takich surowców),
• działaniach sektorowych (np. dotyczących plastiku),
• innowacjach (np. finansowanie badań i innowacji w zakresie GOZ).

2. Europejska Strategia na rzecz tworzyw sztucznych. Jej zadaniem jest szczegółowy wpływ na sposób projektowania, produkcji i zużycia wyrobów plastikowych. Zakłada ona pięć celów:

• rozwinięcie rynku surowców wtórnych,
• ograniczenie zużycia wyrobów jednorazowych z tworzyw sztucznych,
• ograniczenie zaśmiecania mórz,
• wsparcie dla innowacji,
• promocja analogicznych zmian w innych regionach świata.

Rozwój efektywnego rynku gospodarowania odpadami i ich ponownego wykorzystania. Jakie są skutki dla producentów opakowań?

1. Presja regulacyjna na ograniczenie dynamiki zużycia opakowań. Dotyczy to głównie dyrektywy dotyczącej towarów plastikowych, jednorazowego użytku. Aczkolwiek można oczekiwać, że w przyszłości będą pojawiały się kolejne regulacje.
2. Nacisk na maksymalizację recyklingu i odzysku materiałów w celu ponownego ich wykorzystania w procesie produkcji oraz stosowania opakowań wielokrotnego użytku.
   Odsetek opakowań poddawanych recyklingowi w zależności od materiału – cele UE na lata 2025 i 2030 oraz pozycja Polski w roku 2017 przedstawiał się następująco:

• Tworzywa sztuczne:
  Cel UE 2025 – 50%
  Cel UE 2030 – 55%
  Polska 2017 – 34,6 %
• Papier:
  Cel UE 2025 – 75%
  Cel UE 2030 – 85%
  Polska 2017n- 82,2 %
• Metale (średnia dla metali żelaznych i aluminium):
  Cel UE 2025 – 62,6%
  Cel UE 2030 – 70%
  Polska 2017 – 62,6 %
• Szkło:
  Cel UE 2025 – 70%
  Cel UE 2030 – 75%
  Polska 2017 – 63 %

ROP – Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta – co oznacza dla firm?

Przeprowadzona analiza na danych z krajów UE dostarczyła następujących odpowiedzi

1. Czy wysokość opłat wpływa na rentowność producentów opakowań?
   Nie – koszty związane z ROP są przerzucane na ceny i nie mają bezpośredniego wpływu na zyskowność producentów.
2. Czy wysokość opłat wynikających z ROP przekłada się na strukturę popytu?
   Tak – jest to czynnik obniżający popyt na opakowania, które trudniej jest poddać recyklingowi. W efekcie ceny towarów w opakowaniach plastikowych ( wyższa opłata ROP ) w krajach UE są wyższe niż za towary w opakowaniach papierowych. Taka tendencja wystąpi na rynku w momencie kiedy ROP będzie wyższy dla opakowań, które są trudniejsze w recyklingu. Tak musi się stać, jeśli opłata ta ma spełniać rolę do promowania GOZ. Docelowo opakowania niedostosowane do GOZ będą eliminowane z rynku za pomocą ROP oraz zakazów wprowadzania na rynek.

Na producentach opakowań spoczywa zatem ogromna odpowiedzialność w budowaniu świadomości ekologicznej i dostosowywaniu swojej oferty produktowej do wymagań współczesności. Minimum, jakie powinni zapewnić to odpowiednie przygotowanie opakowań do recyklingu.

Źródło: SpotData dla Santander Bank Polska „ Rewolucja opakowań. Polscy producenci wobec zmian regulacji i preferencji konsumentów.”